Sponzen zijn misschien niet de meest indrukwekkendste organismen in ons aquarium, maar hobbyisten weten al langer van vandaag dat de aanwezigheid van een spons op een bijzondere waterkwaliteit duidt. Sponzen zijn enerzijds signaaldieren die tonen hoe goed het gaat met een systeem, maar zijn ook de basis van datzelfde systeem in de natuur.
Sponzen zijn onze oudste voorvaderen. Ze zijn tot wel 650 miljoen jaar oud – de oudste mensachtige is zo’n 6 miljoen jaar oud – en zijn daarmee de oudste bekende meercelligen in de natuur. Voor de spons bestond het bekende leven uit eencelligen. De spons is de eerste levensvorm waarbij cellen samenwerken. Dat doen ze ook om voedsel te verdelen. Wie een spons opensnijdt ziet dat de binnenkant er een beetje als een darmstelsel uitziet: vol met gaatjes en gangetjes die het voedsel verdelen.
Dat het net de sponzen zijn, vroeger geclassificeerd als zwammen, die de basisvoorwaarden voor een rif creëren kan verbazen. Sponzen spelen echter een essentiële rol bij de vorming van koraalriffen. Die liggen veelal in voedselarm water, maar gedijen toch. Hoe kan dat? U raadt het al: de spons helpt een handje.
Door het weinige voedsel uit de waterkolom te filteren, en vervolgens te verwerken tot uitwerpselen – dewelke een delicatesse zijn voor andere organismen – concentreren ze het voedsel. Sponzen zijn erg efficiënt in het filteren, wat van hen zo’n betrouwbare schakel maakt in de keten van het ecosysteem. Deze voedselconcentratie is de aandrijvende kracht van een koraalrif.
Sponzen zijn dus net als in ons aquarium een dankbare filter van afvalstoffen, maar meer nog zijn ze net de reden waarom er überhaupt koraalriffen kunnen vormen. In ons aquarium is dat rif er al, en komen de sponzen er spontaan bij. De natuur werkt echter, zoals vaker het geval is, omgekeerd.
