Snorkelaars, duikers en liefhebbers van koralen hebben vaak één vakantiebestemming waar ze ooit dolgraag naar toe willen. Dat is een koraalrif. Niets zo leuk als zorgeloos tussen de koralen en vissen te zwemmen. Lang zwemmen kan echter vermoeiend zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat men geregeld een zwemmer ziet uitrusten op een grote kolonie. Maar kan dat geen kwaad?
Voor wie het nog niet weet: een koraal is een dier, en géén plant of steen. Ze heten dan wel bloemdieren, maar daar stopt de vergelijking. Maar buiten het feit dat het hier gaat om een levend dier en niet om een handige rots, zijn er nog andere redenen om niet op koralen te zitten.
Koralen komen voor in de tropen en houden van een minimumtemperatuur van 20° C. Niet elke tropische streek heeft echter koraalriffen, en niet alle koude wateren blijven er zonder. Hoe kan dat? Dat heeft te maken met zeestromingen. Die voeren soms koud water naar warme streken, zoals in Zuid-Amerika en Peru. Andere stromingen voeren dan weer warm water uit de tropen naar het noorden, zoals de golfstroom die er voor zorgt dat Florida en Bermuda koraalriffen hebben.
In heel de wereld zijn er zo’n 284.000 vierkante meter koraalriffen. Dat is meer dan negen keer de oppervlakte van België, maar nog steeds minder dan één procent van de oceaanoppervlakte.
Darwin en de vulkaan
Er zijn meerdere vormen van koraalriffen. Zo zijn er kustriffen, platformriffen, en riffen die heel ver weg van de kust liggen – de barrièreriffen. Het grootste rif ter wereld is trouwens zo’n barrièrerif: in Australië ligt het Groot Barrièrerif. Een laatste type rif is echter nog specialer.
Charles Darwin schreef voor het eerst een ontstaanstheorie over het atolrif. Dat is een ringvormige structuur met in het midden water. Die kan ontstaan wanneer een onderzeese vulkaan een eiland creëert. Koraallarven hechten zich aan die harde ondergrond waarna er een kustrif groeit. Na verloop van tijd daalt de uitgedoofde vulkaan en zinkt het eiland naar beneden. De koralen blijven echter naar het licht groeien en vormen zo een ringvormige structuur.
Onderwatermetropool
Welke soort koraalrif het ook is, ze vormen allen een heus centrum van leven. Er zijn 100.000 bekende soorten die op koraalriffen leven, en er zijn mogelijk één miljoen soorten die er écht leven. De meeste diversiteit is te vinden in de riffen van Zuid-Oost Azië.
Ook mensen hebben veel belang bij het beschermen van riffen. Ze zijn een bron van voedsel, en hun economische waarde wordt begroot op 9,9 miljard euro per jaar. Ze beschermen kusten tegen stormen en erosie, en bieden belangrijke stoffen waaruit we geneesmiddelen kunnen maken.
Niet voor altijd
Tegelijk zijn ze erg bedreigd. Tegen het eind van de eeuw kunnen ze verdwenen zijn. Dat komt door de opwarming van de oceanen. Een temperatuursverandering van slechts één of twee graden kan de koraalriffen nekken. Hun zoöxanthellen worden afgestoten waardoor koralen niet genoeg voedsel meer krijgen. Wieren begroeien de kwetsbare koralen.
Ook vervuiling en overbevolking speelt een rol. Die zorgen enerzijds voor meer voedingsstoffen waar algen gretig gebruik van maken. Anderzijds stijgt de vraag naar vis – soorten die net algen eten en zo koralen beschermen. Overbevolking veroorzaakt dan weer een stijging in vraag naar vis, meer vervuiling en meer bezoek aan de koraalriffen, wat de hele cyclus opnieuw aanvuurt. Tenslotte kan zelfs ontbossing de koraalriffen schaden. De erosie die hiervan een gevolg is komt terecht in de kustwateren waardoor troebel water de norm wordt. Koralen krijgen geen licht meer, en sterven af.
Mag je dus gaan zitten op koralen? Neen, want een koraal is fragiel én sterk bedreigd. Het zitten op koraalriffen veroorzaakt de sterfte van poliepen, waardoor koralen niet voldoende voedsel kunnen opnemen en verder wegkwijnen.
Met dank aan Marine bioloog Marc Kochzius van de VUB en de Universiteit van Vlaanderen.
